در چنین روزی در سال 1348 خلیل ملکی از چهره های سیاسی ایران در گذشت. وی از عمده فعالان گروههای چپ در ایران بود. نخستین فعالیت های گروههای چپ در ایران به اوایل دوره مشروطه و فعالیت چهره هایی چون حیدرخان عمواوغلی، احسان الله خان، خالوقربان، سلطان زاده، عبدالصمد کامبخش و سلیمان میرزا اسکندری باز می گردد. دوره دوم فعالیت کمونیستی نیز مربوط به گروه موسوم به 53 نفر است که چهره هایی چون تقی آرانی، پیشه وری، انورخامه ای ، خلیل ملکی، احسان طبری و بزرگ علوی در آن حضور دارند. پس از سرنگونی رضا خان در شهریور 1320، حزب توده به وجود آمد. وابستگی شدید به شوروی و اختلافات و تضادهای تئوریک و ایدئولوژیک بین دو قطب کمونیستی آن دوران شوروی و چین باعث شد که گروههای چپ دیگری در سالهای دهه سی و چهل از این جریان منشعب شوند که می توان به سازمان چریکهای فدایی خلق و گروه رنجبران، سازمان جوانان حزب توده، سازمان انقلابی حزب توده، گروه طوفان و ستاره سرخ اشاره کرد. رهبران حزب توده ایران در قالبهای فکری مارکسیستی اسیر بودند و به همین خاطر توان شناخت صحیحی از کشور و مردم خود و بدنبال آن مبارزه موفق را نداشتند. مارکسیستها در ایران یک سازمان وابسته به ایدئولوژی اروپایی و بیگانه از واقعیت جامعه ایران با تمام عواقب و نتایج ناشی از این بیگانگی بودند. پس از شکست حزب توده در عرصه سیاسی، سرخوردگان حزبی وارد عرصه فرهنگی شدند و با ترویج افکار ماتریالیستی خود به مبارزه با باورهای مذهبی مردم پرداختند.