بنابر برخی روایات حضرت سّید الساجدین امام زین العابدین (ع) چهارمین امام شیعیان جهان سه سال پیش از شهادت امام على ع در چنین روزی در سال 38 ه ق ، در مدینه دیده به جهان گشودند . مادر مکرمه آن حضرت ، شهربانو و پدر بزرگوارشان حضرت امام حسین ع است . سجاد و زین العابدین از القاب مشهور آن امام همام می باشد و این القاب به دلیل کثرت عبادت به آن حضرت اطلاق شده است . آن امام همام در طول عمر پر بر کتشان و در حوزه سیاسی براى پیش راندن مسلمانان به سوى نفرت از بنی امیه و افزودن حس مبارزه جویى با آنان، تلاش هاى موثرى را به انجام رساندند و در فرصتهای مختلف ، مردم را بر ضد امویان تحریک می کردند. آن امام همام براى آگاهى مردم، شیوه دعا را به کار گرفتند ، به گونه ای که به گفته بسیاری از عالمان علوم اسلامی دعاهاى آن حضرت، بازگو کننده رویدادهاى عصر آن حضرت اند .صحیفه سجادیه که به زبور آل محمد مشهور است، اثر بی نظیرى است که در جهان اسلام، پیوسته مورد توجه بزرگان و علما و مصنفان قرار گرفته است .
زهد حضرت امام سجاد و عبادت ایشان در میان عالمیان مثال زدنی است .آن حضرت در سخنان خود فرموده بودند :
تعصی الاله وانت تظهر حبّه هذا لعمری فی الفعال بدیع
لو کنت تظهر حبه لأطعته ان المحب لمن یحب مطیع
«عصیان پروردگارت می کنی و آنگاه بردوست داشتن او مصری . حقا که این این ادعا از عجیب ترین چیز هاست . اگر خدای را به واقع عشق می ورزیدی اطاعت او می داشتی ، چراکه دوستدار هماره مطیع محبوب است.» از دیگر آثار ارزنده به جا مانده از امام سجاد(ع )، مجموعه اى تربیتى و اخلاقى است به نام رساله الحقوق است که امام(ع ) در آن وظایف گوناگون انسان را در برابر خدا ، خود و دیگران، با بیانى شیوا و گویا بیان کرده است. فعالیت های امام ع در حوزه اجتماعی نیز سر آمد همگان است . آن حضرت در طول عمر پر بر کتشان خدمات بسیاری به بخش محروم جامعه آن دیار اعطا کردند که رسیدگى به درماندگان، یتیمان، تهیدستان و بردگان بخشی از آنها ست .برخی از روایات بر این نکته تاکید دارند که آن حضرت، هزینه زندگى صد خانواده تهیدست را عهده دار بود. آن امام همام در حوزه اخلاق اسلامی سر آمد دیگران بودند و در هر حال مردم را به رعایت آداب و اخلاق اسلامی سفارش می کردند .ابی حمزه ثمالی از امام سجاد (علیه السلام) نقل می کند که آن حضرت فرمودند: «ما تجرعت جرعة غیظ أحب إلی من جرعة غیظ أعقبها صبرا؛ هیچ فروبردن خشمی در نزد من محبوبتر از فرو بردن خشمی که برای آخرت بگذارم نیست.»
بخش عمده ای اززندگی امام سجاد ع در واقعه کربلا و وقایع پس از آن می گذرد . آن حضرت به دلیل برخی کسالت های جسمانی اجازه حضور در میدان نبرد را نیافتند و وظیفه خود را در پیام رسانی واقعه کربلا و همچنین افشای طریق حکام جائر وشرح دقیق واقعه کربلا برای عامه مردم به انجام رسانیدند . آن امام همام سرانجام و در روز 12 و یا 25 محرم سال 95 هجرى، درمدینه، به دسیسه هشام بن عبدالملک، مسموم گردید و در 56 سالگى به شهادت رسید. مدفن آن حضرت در قبرستان بقیع در مدینه منوره واقع شده است.